Wyjście Smoga

Informowanie mieszkańców Subregionu Zachodniego o zanieczyszczeniu powietrza

Za nami sezon grzewczy. Długi i z rekordowymi stężeniami niebezpiecznych pyłów. Jak z obowiązku informowania mieszkańców o zanieczyszczeniu powietrza wywiązywały się w jego trakcie władze gmin i miast Subregionu Zachodniego województwa śląskiego?

Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie przeprowadzono badanie, którym objęto 10 gmin i miast Subregionu Zachodniego województwa śląskiego: Jastrzębie-Zdrój, Racibórz, Rybnik, Wodzisław Śląskie, Żory, Czerwionka-Leszczyny, Godów, Gorzyce, Krzyżanowice i Pietrowice Wielkie. Badanie przeprowadzono poprzez pytania przekazane w ramach wniosku o dostęp do informacji publicznej. O wyborze tej formy zdecydowała chęć uzyskania porównywalnych wyników. Wniosek o dostęp do informacji publicznej został wysłany 23 lutego 2017 r.

Wnioski z badania:
1. System informowania mieszkańców przed złą jakością powietrza w praktyce działa słabo;
2. W mniejszych gminach informowanie wygląda gorzej niż w miastach;
3. Najczęstszy sposób informowania mieszkańców o złej jakości powietrza to oficjalne serwisy internetowe gmin/miast;
4. Informacje o jakości powietrza przekazywane na stronach gmin/miast nie są podawane w przyjazny dla odbiorców sposób;
Katalog dodatkowych kanałów informowania nie jest szeroko wykorzystywany.
5. Ostrzeganie innych jednostek (jak służba zdrowia czy oświata) nie jest powszechne;
6. W systemie zarządzania kryzysowego są poważniejsze sprawy, niż zła jakość powietrza.

Rekomendacje:
1. Interes mieszkańca wymaga aktywnego informowania go o jakości powietrza – dlatego konieczne jest uznanie priorytetu informacji służącej ochronie zdrowia i życia. Informacja na ten temat powinna mieć bezwzględne pierwszeństwo przed innymi wiadomościami.
2. Oficjalny gminny bądź miejski portal internetowy to podstawowe miejsce do informowania o jakości powietrza. Informacja o jakości powietrza powinna być aktualna i łatwo dostępna – tylko wtedy jest dla mieszkańca użyteczna. Dobrą praktyką jest rozwiązanie zastosowane na stronie Wodzisławia Śląskiego.
3. Język komunikatów powinien być prosty i zrozumiały – użycie prostego, opisowego języka nie przekreśla powagi sytuacji. Dla przeciętnego mieszkańca ważniejsza jest to, że jakość powietrza jest zła i powinien unikać przebywania na zewnątrz, niż że „wystąpiło przekroczenie wartości dopuszczalnych średnich stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 (50 µg/m3) na stacji w Rybniku o 40%”.
4. W zasobach gmin jest wiele kanałów informowania możliwych do wykorzystania. Szczególnie godne polecenia są te z nich, które pozwalają dotrzeć do mieszkańców w przestrzeni publicznej, jak tablice LED. Dobry przykład daje Rybnik, informując na przystankach komunikacji miejskiej oraz wprowadzając czytelny system informowania w placówkach oświatowych. Ciekawe efekty może dać również zaproponowane przez Racibórz wykorzystanie syren alarmowych – zastosowanie tego rozwiązania podczas alarmu smogowego miałoby bardzo mocne oddziaływanie psychologiczne.
5. Część dostępnych w gminach i miastach kanałów wymaga odpowiedniego wypromowania – przede wszystkim system SMS-owy, który jest prawdopodobnie najlepszą formą ostrzegania przed zagrożeniem złą jakością powietrza. Jednak albo nie jest on stosowany, albo liczba abonentów jest niska.
6. Ważnym kanałem informowania, a tym samym sprzymierzeńcem, są lokalne media – zapewniając odpowiednie nagłośnienie, zwiększają liczbę poinformowanych mieszkańców.
7. Powiatowe centra zarządzania kryzysowego są kluczowym elementem sytemu informowania – będąc pośrednikiem między WIOŚ i wojewódzkim centrum zarządzania kryzysowego, a gminami. Wymaga to jednak uznania przez nie powagi informacji o jakości powietrza i konieczności jej skutecznego dalszego przekazywania.
8. Informowanie wymaga jasnych procedur i podziału obowiązków. Wskazany w planie działań krótkoterminowych obieg informacji zatrzymuje się na gminach, słusznie pozostawiając im swobodę decydowania o przyjętych rozwiązaniach. W praktyce jednak trudno powiedzieć, kto na poziomie miasta lub gminy powinien bezpośrednio odpowiadać za informowanie mieszkańców. Nie chodzi o tworzenie siermiężnych i rozbudowanych procedur, ale bez jasnej wizji kiedy, kogo i jak gmina powiadamia o jakości powietrza powstaje chaos, który może być równie szkodliwy, jak brak informacji.

Raport z badania, w którym można znaleźć założenia, wyniki i wnioski dostępny jest tutaj: Informowanie mieszkańców Subregionu Zachodniego o zanieczyszczeniu powietrza. Raport z monitoringu

Działanie dofinansowane ze środków Programu LIFE Unii Europejskiej, w ramach projektu zintegrowanego LIFE „Wdrażanie programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze”